Fiprex

Ocena skuteczności repelencyjnej i bójczej preparatu Fiprex® w zwalczaniu inwazji pcheł u psów i kotów

Problemy skórne spowodowane inwazją pcheł stanowią około 35% ogółu zachorowań dermatologicznych u psów i kotów. Poza pchłami charakterystycznymi dla zwierząt mięsożernych (Ctenocephalides cani i Ctenocephalides cati)psy i koty mogą być atakowane przez pchłę ludzką (Pulex irritans) oraz  pchły  bytujące na innych zwierzętach. Pchły odżywiają się krwią, w miejscach jej pobierania w wyniku wprowadzenia ze śliną substancji drażniących dochodzi do odczynu miejscowego z silnym świądem, także przemieszczające się pchły mogą być przyczyną świadu. (10,19).

 Najczęstszą przyczyną konsultacji lekarskich jest alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS), stanowiące wg. wielu autorów do 50% dermatoalergoz u psów i kotów. Istotną rolę w rozwoju tego uczulenia u psów a także kotów odgrywają alergeny zawarte w ślinie pcheł. Halliwell i wsp.(9)  badając wyciąg z  pcheł Ctenocephalid.es felis,wykazali, iż uczulające działa frakcja białkowa o masie cząsteczkowej większej niż 25 000, co potwierdzają Prelaud i Sainte-Laudy (20). Istnieją 3 główne frakcje antygenowe — od 20 000 do 75 000 wykrywane u więcej niż 40% psów dotkniętych APZS. (1,17,26).

Działania repelencyjne i bójcze  zmierzające do ograniczenie inwazji pcheł są więc niezwykle istotne.Skuteczna terapia przeciwpasożytnicza zależy od  właściwego doboru odpowiedniego leku (aktywnego składnika, jego sposobu działania, trwałości i szerokości spektrum z uwzględnieniem ewentualnego efektu toksycznego dla psa, kota a także człowieka). Nie bez znaczenia jest  wybór  odpowiedniej formuły preparatu, najlepiej odpowiadającej konkretnym potrzebom. Istotne znaczenie ma także  dokładna koncepcja kontroli każdego pasożyta, obejmująca zwalczanie go np. u innych żywicieli oraz skuteczne metody unieszkodliwienia form rozwojowych w środowisku. Spośród wielu oferowanych na rynku substancji insektobójczych w ostatnim okresie wiele uwagi poświęca się pirazolom fenolowym, których przedstawicielem jest fipronil.

Fipronil jest substancją syntetyczną, należącą do rodziny fenylopirazoli  i wykazuje potencjalne właściwości owadobójcze i roztoczobójcze.. Fipronil oddziałuje na receptory GABA ((kwas gamma-aminomasłowy - jeden z głównych neuroprzekaźników procesów hamowania ośrodkowego układu nerwowego) pasożytów poprzez hamowanie przepływu chlorków regulowanego przez receptory GABA do komórek nerwowych przez związanie ichw miejscu wewnątrz kanału chlorkowego danego receptora (3,5,6). Zablokowanie procesów hamowania powoduje rozwój niekontrolowanego pobudzenia doprowadzając do zabicia pasożyta. Fipronil posiada większe powinowactwo do miejsc wiązania w kanale chlorowym bezkręgowców w porównaniu z analogicznymi miejscami u kręgowców.Fipronil naniesiony miejscowo ulega wchłonięciu przez skórę w ciągu 24 godzin w procesie zwanym translokacją i jest zatrzymywany  w gruczołach łojowych skóry, skąd powoli zostaje nanoszony na sierść (2,5,7).  Głównymi metabolitami fipronilu są sulfon i desulfinyl (trifluoromethylsulfinyl) – fotoprodukt powstający w procesie fotodegradacji (7,18). Fipronil selektywnie działa na pchły i kleszcze, wykazując przedłużone działanie i jest skuteczny w zwalczaniu tych pasożytów ze stwierdzoną opornością na działanie związków fosforoorganicznych czy pyretroidów (16,22,23,24,25).

Celem niniejszych badań było określenie skuteczności działania repelencyjnego i bójczego preparatu Fiprex przy naturalnej inwazji pcheł u psów i kotów. Ocenę skuteczności preparatu postanowiono oprzeć na wynikach obserwacji klinicznych.

Materiał i metody

Będący przedmiotem oceny klinicznej preparat FIPREX®  produkcji VET – AGRO Sp. z o.o. zawierający substancję czynną fipronil, jest przeznaczony do zwalczania pcheł i kleszczy u psów i kotów, występuje w dwóch formach – SPOT-ON do bezpośredniego nakrapiania na skórę, SPRAY - przeznaczonej do oprysku

Fiprex 75 formuła SPOT ON dostępny jest w opakowaniach o pojemnościach dostosowanych do wielkości zwierzęcia – są to odpowiednio:

– dla kotów – KOT

– dla psów o masie do 10 kg – S

– dla psów o masie od 10-20 kg – M

– dla psów o masie od 20-40 kg – L

– dla psów o masie od 40-60 kg – XL

– dla psów o masie powyżej 60 kg – 2 tubki XL

Formuła SPRAY dzięki odpowiednio dobranym składnikom podłoża tworzy na powierzchni skóry zwierzęcia warstwę protekcyjną, chroniącą przed inwazją pcheł i kleszczy.

Badania kliniczne z udziałem   97 psów i 43 kotów zostały przeprowadzone  w okresie „pchlego sezonu" trwającego od maja do października. Do badania wybrano zwierzęta, które były  pacjentami Polikliniki Małych Zwierząt Wydz. Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie oraz Lecznicy „Panada” w Iławie.  Psy i koty włączone do badania musiały być zapchlone.

W trakcie włączania do badania (dzień 0) oraz podczas wizyty kontrolnej po dwóch miesiącach od podania preparatu Fiprex oceniano liczbę pasożytów ogółem poprzez szczegółowe badanie wzrokowe okrywy włosowej zwierząt. Liczbę pasożytów oceniono stosując podział na następujące klasy 0: brak pcheł („etap zero pcheł"), 1: nieznaczne zapchlenie(„pojedyncze pasożyty”), 2: średnie zapchlenie („liczne pasożyty”), 3: silne zapchlenie („bardzo liczne pasożyty”). Występowanie świądu (zgłaszane przez właściciela lub stwierdzone w trakcie badania klinicznego) a także APZS oraz zmiany skórne zostały poddane ocenie w oparciu o dane kliniczne. Głównym kryterium oceny skuteczności repelencyjnej i bójczej preparatu Fiprex była liczba  psów i kotów na „etapie zero pcheł" (klasa 0) po dwóch  miesiącach od zastosowania preparatu. W przypadkach ponownej inwazji pcheł w tym okresie zalecano właścicielom zwierząt wizyty kontrolne.  

U wszystkich zwierząt poddanych badaniom klinicznym u których stwierdzono zapchlenie stosowano na powierzchnię skóry różne postacie preparatu Fiprex z uwzględnieniem masy ciała zgodnie z zaleceniami producenta w postaciach SPOT-ON (Fiprex S, M.L, XL, kot) oraz SPRAY (w dawce 1,5-3,0 ml (3-6 naciśnięć pompki dozownika op. 100ml, 1- 2 naciśnięć pompki dozownika op. 250 ml). U 51 psów zastosowano Fiprex spot on, u 46 psów Fiprex spray, u 26 kotów Fiprex spot on i 21 kotów Fiprex spray. Uzyskane wyniki obserwacji klinicznych przedstawiono w odpowiednich tabelach.

Wyniki i omówienie

Ocenę skuteczności klinicznej preparatu Fiprex wykonano u 97 psów i 43 kotów. Badania z udziałem psów wykonano u  38 samic i 59 samców, różnych ras o średniej masie ciała 14,8 kg (1,5 – 55 kg)oraz średnim wieku 5,4 lat ( od 1 m-ca do 15 lat) i zróżnicowanej długości sierści. U wszystkich zwierząt  poprzez szczegółowe badanie wzrokowe okrywy włosowej stwierdzono obecność pcheł o zróżnicowanym nasileniu (tab.1). Dominującym objawem był świąd, który stwierdzono u 79 psów oraz towarzyszące mu zmiany skórne (tab. 4). W większości przypadków zmiany skórne występowały w postaci grudek rumieniowych i były zlokalizowane w okolicy lędźwiowo krzyżowej oraz ud i towarzyszył im zwykle świąd o umiarkowanym nasileniu. U 11 psów stwierdzono objawy APZS o różnym nasileniu, w 8 przypadkach obserwowano   rumień i grudkowe zapalenie skóry, zmiany te były umiejscowione typowo – krocze, nasada ogona, okolica lędźwiowo – krzyżowa.  U 3 psów  samców rasy owczarek niemiecki obserwowano znaczne zaawansowanie objawów APZS. Stwierdzono intensywny świąd, liczne zadrapania, rozsiane wyłysienia w okolicy odbytu, zewnętrznych narządów płciowych i  lędźwiowo krzyżowej, znaczne pogrubienie skóry z jej przebarwieniem  z tendencją do liszjowacenia oraz nieprzyjemny zapach skóry.

W wyniku zastosowania u psów preparatu Fiprex badaniem klinicznym przeprowadzonym po upływie 2 miesięcy od jego zastosowania  u 78  psów  nie stwierdzono obecności pcheł. Największą skuteczność badanego preparatu 88%, obserwowano w przypadkach średniego zapchlenia. (tab. 2).  Liczba i odsetek psów u których stwierdzono świąd i zmiany skórne uległa znacznemu zmniejszeniu (tab. 4). Występujące zmiany skórne dotyczyły głównie psów u których mimo zastosowania preparatu Fiprex wystąpiła przed upływem 2 miesięcy ponowna inwazja pcheł (tab.3)  oraz psów u których utrzymywały się o różnym nasileniu objawy APZS. (u zwierząt tych nie stosowano dodatkowego leczenia objawowego).

Badania u 43 kotów wykonano u 18 samic i 25 samców, różnych ras o średniej masie ciała 3,6 kg (1,6 – 7,2 kg)oraz średnim wieku  4,3 lat ( od 3 m-cy do 16 lat). U wszystkich zwierząt  badaniem wzrokowym okrywy włosowej stwierdzono obecność pcheł o różnym nasileniu (tab.5).

Objawem dominującym był świąd, który stwierdzono u 32 kotów oraz towarzyszące mu zmiany skórne (tab. 8). APZS o różnym stopniu nasilenia objawów klinicznych,  stwierdono u 6 kotów (tab 8). Dominującą postacią było prosówkowe zapalenie skóry (dermatitis milliaris) Zmiany skórne były zwykle umiejscowione od nasady ogona i wzdłuż grzbietu i dolnej powierzchni brzucha. W 2 przypadkach wystąpiły obustronne symetryczne wyłysienia  umiejscowione na bocznej powierzchni brzucha.

W wyniku zastosowania  preparatu Fiprex, badaniem klinicznym przeprowadzonym po upływie 2 miesięcy od jego zastosowania  u 33  kotów  nie stwierdzono obecności pcheł. Największą skuteczność badanego preparatu, obserwowano w przypadkach średniego i silnego zapchlenia. (tab.6).  Liczba i odsetek kotów u których stwierdzono świąd i zmiany skórne uległa znacznemu zmniejszeniu (Tab.8). U 10 kotów mimo zastosowania preparatu Fiprex wystąpiła przed upływem 2 miesięcy ponowna inwazja pcheł.

W dostępnym piśmiennictwie brak jest danych dotyczących  toksyczności fipronilu u zwierząt. Opisano jedynie przypadki zatruć mające po podaniu doustnym lub stosowaniu niewłaściwej dawki i zbyt częstych aplikacjach (5,8,13). Objawy zatrucia w postaci wymiotów, apatii, ślinotoku a także drgawek, osłabienia siły mięśniowej, niezborności, biegunki obserwowano głównie u kotów, zwierzęta te są szczególnie wrażliwe na działanie fipronilu. Postępowanie lecznicze w tych przypadkach jest objawowe i wspomagające, nie ma swoistego antidotum na fipronil. Należy monitorować funkcje nerwowe i czynność wątroby po spożyciu dużej dawki preparatu o wysokim stężeniu (6,7,12).

Znane są obserwacje kliniczne dotyczące stosowania fipronilu u kotów polegające na intensywnym ślinotoku w 2-3 godziny po aplikacji naskórnej, zjawisko to dotyczy najczęściej zwierząt młodych lub wykazujących niedowagę, powinno być to uwzględnione w przypadkach stosowania u tych zwierząt fipronilu. Stosując u 43 kotów preparat Fiprex powyższych objawów nie zaobserwowano. Zwierzęta wykazujące nadwrażliwe reakcje na rozprowadzony naskórnie preparat powinny być wykąpane w szamponie - nie przeciwpasożytniczym. U wszystkich psów i kotów, u których zastosowano preparat Fiprex zarówno w formie spot-on, jaki i w postaci oprysku nie stwierdzono działania toksycznego badanego preparatu. Preparat Fiprex stosowany w przypadkach zapchlenia u psów i kotów wykazał się dużą skutecznością repelencyjną i bójczą.  Liczba i odsetek psów i kotów na „etapie zero pcheł” po upływie 2 miesięcy od zastosowania Fiprexu wynosiła odpowiednio: psy 78 – 80,4%, koty 33 – 74,6% (tab. 2 i 6). Dane te są w pełni zgodne z wynikami uzyskanymi  przy stosowaniu innych porównywalnych preparatów przeciwpchelnych (3,4,8,13,14,15,21).

Reasumując uzyskane wyniki oceny skuteczności repelencyjnej i bójczej preparatu Fiprex w zapobieganiu naturalnej inwazji pcheł u psów i kotów można wysnuć następujące wnioski:

1.      Zastosowanie u psów i kotów  preparatu Fiprex  zarówno w formie – SPOT-ON jak i SPRAY pozwala na uzyskanie znaczącego efektu repelencyjnego i bójczego, utrzymującego się przez okres 2 miesięcy. w stosunku do pcheł z gatunku  Ctenocephalides cani i Ctenocephalides cati.

2.      Działanie repelencyjne i bójcze preparatu Fiprex jest wystarczające aby skutecznie łagodzić objawy i zapobiegać rożnym formom APZS u psów i kotów.

3.      Stosowany naskórnie preparat Fiprex nie wywoływał u psów i kotów objawów szkodliwego działania ubocznego.

Tab. 1

Charakterystyka grupy psów u których zastosowano preparat Fiprex

 Tab. 2

Liczba i odsetek psów na „etapie zero pcheł” po upływie 2 miesięcy od zastosowania preparatu Fiprex

Tab.3

Liczba  i odsetek psów u których po upływie 2 miesięcy stwierdzono ponowną inwazję pcheł